Idioma Yorubá


O iorubá ou ioruba (Èdè Yorùbá, "idioma iorubá")  é um idioma da família linguística nigero-congolesa, e é falado ao sul do Saara, na África, e no Brasil dentro de um contínuo cultural-linguístico, por 22 milhões a 30 milhões de falantes. A língua iorubá vem sido falada pelo povo iorubá há muitos séculos. Ao lado de outros idiomas, é falado na parte oeste da África, principalmente na Nigéria,BenimTogo e Serra Leoa.

No continente americano, o iorubá é falado em ritos religiosos afro-brasileiros (onde é chamado de nagô) e afro-cubanos (onde é conhecido também por lucumí). 

A acentuação é utilizada da seguinte forma: o A é pronunciado com som aberto (agudo); o E é pronunciado com som aberto (agudo); o E é pronunciado com som fechado (grave); oO é pronunciado com som aberto (agudo); o O é pronunciado com som fechado (grave); o U é pronunciado com som aberto (agudo); o acento agudo é pronunciado em tom alto; o acento grave é pronunciado em tom baixo; a ausência de acentuação é pronunciada em tom médio; o til significa a repetição da vogal (ã = aa, õ = oo); o sublinhado sob uma vogal indica que seu som é aberto; o sublinhado sob a consoante S indica o som de "ch".

Uma mesma palavra depende do tom para ser distinguida:
·       Ọkò = carro, espada
·       Ọko = marido
·       Ọkó = enxada

ALFABETO

Consoantes

B D F G GB H J K L M N P R S Ş T W Y

Vogal

a e i o u  

Vogais com ponto diferencial

ẹ ọ

Letras que não existe no idioma

c q v x z

Regras de pronuncia

GB = IGBA
J = DJAVAN
P = PUA, PUE
Ş = CHAVE

SAUDAÇÕES

Bom dia - Ẹkáàrò/ Ẹ ku arọ
Boa tarde - Ẹkáàsàn/ Ẹ ku asan
Boa noite - Ẹkáale/ Ẹ ku ale
Seja bem vindo - Ẹkáàbò/ Ẹ ku abo
Até amanhã – Odòla
Até logo – Odábò
Não há de que – kò tòpé
Feliz aniversário – Ni ayò odun titun

CORES
Àwọ

Preto - dudu
Branco - funfun
Azul - awọ aró, ayinrìn
Amarelo - awọ pupa
Vermelho – pón, pupa
Laranja - ọsan oyinbo
Verde - awọ ọbẹdò
Marrom - awọ èse kan


MESES DO ANO
Oşu kan ti ọdun

Janeiro – oşu kinni li ọdun/ şẹré
Fevereiro – oşu keji ọdun/ Èrèlé
Março - oşu kẹta ọdun/ ẹrẹnà
Abril - oşu kẹrin ọdun/ Ìgbẹ
Maio – oşu karun ọdun/ ẹbìbì
Junho - oşu kẹfa ọdun/ Òkúdu
Julho – oşu keje ọdun/ Agẹmọ
Agosto - oşu kẹjọ ọdun/ ògún
Setembro - oşu kẹsan ọdun/ Òwewe
Outubro - oşu kẹjọ ọdun/ Òwàrà
Novembro - oşu kọkanla ọdun/ Bélú
Dezembro - oşu kejila ọdun/ Òpẹ


DIAS DA SEMANA
Ọjọ lasan laişe òsẹ

Domingo - ọjọ isimi ti
Segunda-feira - ijọ keji òsẹ/ ọjọ ajé
Terça-feira - ijọ kẹta òsẹ/ ọjọ ìségun
Quarta-feira - ijọ kẹrin òsẹ/ ọjọ rú, ọjọrú, ọjọ rìrú
Quinta-feira - ijọ karun òsẹ/ ọjọ bò
Sexta-feira - ijọ kẹfa òsẹ/ ọjọ etí
Sabado - ìjọ ikẹhin òsẹ/ ọjọ àbámẹta


NUMEROS

CARDINAL

1 –  ọkan, eni
2 – meji
3 – ẹta, mẹta
4 – ẹrin, mẹrin
5 – arún, marun
6 – èfa, mẹfà
7 – meje
8 – ẹjọ, mẹjọ
9 – ẹsan
10 – ẹwá, mẹwá
11 – ọkanla, mọkanla
12 – ejila, mejila
13 - ẹtala, mẹtala
14 - mẹrinla
15 - ẹdogun, arum di logun, mẹdogun.
16 - ẹrindilogun, mẹrindilogun
17 – eje, meje
18 - ejidilogun
19 - ọkan dilogun
20 – ogun
30 - ọgbòn
40 – oji, ogoji
50 - adọta, ẹwa di ọta.
60 - ọgọta
70 – adọrin, ẹwa meje
80 - mẹjọ ìgba mewa, ọgọrin
90 - adọrun
100 – iye ọgọrun
1000 – iye ẹgbẹrun
  

ORDINAL

Primeiro – ekinni, tişaju, nişaju, ipilẹşẹ
Segundo – ekeji, ẹnikeji
Terceiro - ẹkẹta
Quarto – ẹkẹrin
Quinto - ẹkarun
Sexto - ẹkẹfa
Setimo - ekeje
Oitavo - kẹjọ
Nono - ẹkẹsan
Decimo - ẹkẹwa


PRONOMES PESSOAIS

Eu – èmi
Tu/você – ìwọ
Ele(a) – òun
Nós – Àwa
Vós/vocês – ẹyin
Eles(as) – Àwon


Na forma contraida

Eu - Mọ
Tu/você – o
Ele(a) – ò
Nós – a
Vós/vocês – ẹ
Eles(as) - wọn


PRONOMES INTERROGATIVOS

O que? – kí?
O que é? – kíni?
O que aconteceu? – kí léo de?
O que aconteceu? – kílo şe?
Quando? – nígbàwo?
Quanto? – mélò ni?
Quanto é? – Èló ni?


PRONOMES DEMONSTRATIVOS

Este, esta – Èyí
Isto – yí
Estes, estas – wọnyí
Esse, essa, aquele, aquela – ìyẹn
Isso – yẹn
Esses, essas, aqueles, aquelas – Awọn yẹn


PRONOMES POSSESSIVOS

Meu, minha, mim – mi
Seu, sua – rẹ
Dele, dela – rè
Nosso, nossa – wa
Deles, delas - wọn
Seus, suas – yin
Comigo – pèlú mi
Conosco – pèlú wa

Comentários

Postagens mais visitadas deste blog

Batuque

Togum

Deus - O criador de todas as coisas